Skocz do zawartości
  • Newsy

  • Z pamiętnika intensywisty. Część 2: Mit resuscytacji


    Kot

    Powszechnie wiadomo, że umierającego człowieka można przywrócić do życia za pomocą zabiegów resuscytacyjnych. W ciągu ostatnich 70 lat pojawiły się najrozmaitsze techniki służące przywracaniu czynności serca u ciężko chorych pacjentów.

    W latach pięćdziesiątych XX wieku Peter Safar udowodnił, że jeśli zastosuje się sztuczne oddychanie u pacjenta który nie oddycha to ten nie umrze z powodu uduszenia. Pierwszy zauważył, że kluczem do sukcesu jest skuteczne udrożnienie dróg oddechowych przez odgięcie głowy i wysunięcie żuchwy. Prowadził badania nad wdechami ratowniczymi i stwierdził, że nawet laik może po krótkim szkoleniu nauczyć się ich wykonywania. Udowodnił brak skuteczności metody resuscytacji Silvestra (unoszenie i opuszczanie rąk) - która do tej pory była bardzo popularna. Wyniki badań Petera Safara zobaczysz na poniższym filmie.

    W 1958 by William Kuwenhoven, Guy Knickerbocker i James Jude opracowali technikę uciśnięć klatki piersiowej - taką jaką znamy dzisiaj. Prowadzili badania na psach, którym sztucznie wywoływali migotanie komór. Następnie mierzyli przepływ krwi uzyskiwany podczas uciskania klatki piersiowej. "Masaż serca" pozwalał na wydłużenie czasu do zastosowania skutecznej resuscytacji nawet o pół godziny. Psy wracały do życia. Opracowane przez siebie metody przenieśli na pacjentów z zatrzymaniem krążenia w przebiegu zawału serca. Udowodnili, że poprzez zastosowanie uciskania klatki piersiowej i szybką defibrylację można przywrócić prawidłowy rytm serca u człowieka, który następnie wyjdzie ze szpitala bez ubytków neurologicznych. Poniższy film pięknie pokazuje nadzieje, jakie wiązano z nowoczesnymi technikami resuscytacyjnymi:

    Połączenie prac Safara i Kuwenhovena przyniosło pierwszy opis "cardopulmonary resuscitation" w 1962 roku z powszechnie znaną sekwencją ABC - "airways, breathing, circulation". Pojawił się zalążek nowoczesnych technik resuscytacyjnych. Wiele koncepcji pojawiało się i znikało - tak jak dosercowa podaż adrenaliny czy ratunkowa torakotomia w zatrzymaniu krążenia na sali operacyjnej. W miarę upływu czasu okazało się, że przynoszą więcej szkody niż pożytku i zaniechano ich wykonywania.

    Znane i stosowane w szpitalach od lat 30 XX wieku defibrylatory były ciężkie i nieporęczne. Problemem pozostawał czas jaki potrzebny jest na dostarczenie pacjenta z zatrzymaniem krążenie do szpitala. Pierwszy defibrylator do karetki przeniósł w 1965 roku doktor Frank Pantridge z Belfastu. Pierwsze zespoły ratunkowe miały w składzie lekarza, który oceniał rytm serca. Pozwoliło to skrócić czas do pierwszej defibrylacji i przyniosło niewielką poprawę przeżywalności pacjentów w pozaszpitalnym zatrzymaniu krążenia.

    Kolejny przełom to opracowanie i powszechne zastosowanie automatycznych defibrylatorów zewnętrznych. To urządzenia, które mogą być obsłużone przez każdego - nawet osobę bez wykształcenia medycznego. Podają komunikaty głosowe instruując świadków zdarzenia co po kolei robić. Samodzielnie rozpoznają rytm do defibrylacji i dostarczają wyładowanie. Najbardziej rozpowszechnione w miejscach publicznych defibrylatory półautomatyczne podają komunikaty głosowe i zalecają przeprowadzenie wyładowania przez naciśnięcie przycisku.

    Nowinki w resuscytacji

    Moim zdaniem kolejnym ważnym przełomem jest upraszczanie algorytmów resuscytacji. Resuscytacja to czynność, którą trzeba wykonać najczęściej nagle, nie mając czasu na zastanowienie a towarzyszy temu duży stres. Proste procedury pozwalają wykonać krytyczne interwencje szybko i sprawnie zwiększając szanse na przeżycie chorego. Obecnie wycofuje się wiele leków z algorytmów opracowywanych przez towarzystwa naukowe. Najlepszym przykładem jest zaprzestanie podawania atropiny w asystolii. Tymczasem algorytm podstawowych czynności resuscytacyjnych dla laików (tzw. BLS - basic life support) zamyka się właściwie w jednym zdaniu: "Jak poszkodowany jest nieprzytomny i nie oddycha prawidłowo to zadzwoń po pogotowie, znajdź środek klatki piersiowej i uciskaj głęboko, szybko i mocno bez żadnych przerw." To jest dziecinnie proste :)

    Ciekawą ideą jest opisywana w amerykańskiej literaturze tzw "pit-stop CPR" - w Polsce nie ma chyba jeszcze ogólnie przyjętego tłumaczenia tej nazwy. Istotą jest tu działanie zgranego zespołu ratowników, który wszystkie czynności wykonuje maksymalnie szybko i sprawnie z minimalizowaniem wszelkich przerw. W świetle badań, które pokazują, że nawet niewielkie przerwy w uciśnięciach klatki piersiowej drastycznie pogarszają przeżycie takie podejście do działań resuscytacyjnych.

    Wielką nadzieją w resuscytacji była hipotermia terapeutyczna, czyli sztuczne ochładzanie pacjenta po uzyskaniu rytmu serca. W teorii niska temperatura ma zmniejszyć metabolizm i zredukować wtórne uszkodzenie mózgu spowodowane stresem oksydacyjnym. Niestety kolejne prace naukowe nie potwierdzają, żeby miała ona przynieść przełom w medycynie i istotnie poprawić przeżywalność pacjentów.

    Najnowszym trendem w czynnościach resuscytacyjnych jest zastosowanie pozaustrojowego wspomagania krążenia. Zastosowanie aparatu ECMO (extracorporeal membrane oxygenation device - pozaustrojowe błonowe natlenianie krwi) lub krążenia pozaustrojowego pozwala na podtrzymanie funkcji krążenia i szybkie ogrzewanie pacjentów w ciężkiej hipotermii. Udowodniono skuteczność takich urządzeń w hipotermii i pozytywne wyniki mobilizują naukowców do zastosowania ich także poza oddziałami kardiochirurgii. Wadą jest oczywiście duży koszt oraz inwazyjna i czasochłonna technika wykonania dostępów naczyniowych dla takiego urządzenia.

    Niestety powyżej opisane zabiegi są spektakularnie skuteczne tylko u osób stosunkowo młodych, które mając zdrowe serce (nie licząc patologii tętnic wiecowych) doznają migotania komór w przebiegu ostrego zawału serca. Wtedy szybkie rozpoczęcie uciskania klatki piersiowej i defibrylacja pozwalają na przywrócenie rytmu serca i wyjście chorego do domu bez ubytków neurologicznych. Należy pamiętać, że nie do każdego takiego pacjenta pomoc dojdzie na czas i wielu z nich umrze - po wielu minutach migotanie komór zdegeneruje do asystolii albo dojdzie do nieodwracalnego uszkodzenia mózgu. Poniższy filmik pokazuje skuteczność czynności resuscytacyjnych w NZK wywołanej przez zawał serca:

    Czynności resuscytacyjne są najczęściej nieskuteczne, jeśli do zatrzymania krążenia doszło w wyniku urazu, hipoksji, przewlekłej niewydolności serca lub płuc, patologii ośrodkowego układu nerwowego. Jeśli powodem jest na przykład hipoksja to w momencie, w którym serce przestaje bić mózg jest już krytycznie niedotleniony i rozpoczyna się jego nieodwracalne uszkodzenie. Statystyki przeżycia w pozaszpitalnym zatrzymaniu krążenia są nieubłagane - nawet jeśli mamy do czynienia z zawałem serca i migotaniem komór przeżywa maksymalnie kilkanaście procent wszystkich pacjentów. Jeśli ofiara wypadku drogowego z zatrzymaniem krążenia nie ma zorganizowanego rytmu serca (czyli rytmu zatokowego) przy pierwszej ocenie to szansa na przeżycie wynosi 0 procent.

    Obserwując ewolucję wytycznych i trendów w resuscytacji można ze smutkiem stwierdzić, że w tej materii nie udało się dokonać żadnego spektakularnego przełomu na miarę wewnątrznaczyniowego leczenia ostrych zespołów wieńcowych albo zastosowania insuliny do leczenia cukrzycy. Podstawowe zasady są niezmienne od 70 lat i obejmują uciskanie klatki piersiowej, sztuczną wentylację i szybką defibrylację gdy jest to wskazane. Reszta to w zasadzie kosmetyka, na której skuteczność bądź szkodliwość nie ma jednoznacznych dowodów naukowych. Najlepszym dowodem są statystyki: w latach 70 XX wieku przeżywalność w pozaszpitalnym NZK wynosiła według różnych badań od kilku do kilkunastu procent. Obecnie nawet w najbogatszych krajach, ze sprawnymi procedurami i systemami ratownictwa przeżywalność nie przekracza 20%. 

    Niestety świat zachłysnął się potencjałem czynności resuscytacyjnych. Filmy, seriale i książki pokazują niemal 100% skuteczność resuscytacji a poddawani jej bohaterowie po kilku minutach wstają cali, zdrowi i gotowi do akcji. To przekłada się na społeczne postrzeganie medycyny jako cudownej nauki zdolnej pomóc każdemu. Niepowodzenia w leczeniu i śmierć pacjentów są więc zwykle, w powszechnym mniemaniu, wynikiem zaniedbania lekarza.

    Mit resuscytacji a rzeczywistość.

    W szpitalu przebywa wielu ciężko chorych ludzi, dlatego nie jest zaskoczeniem, że bardzo często dochodzi tam do zatrzymania krążenia. Zdecydowana większość takich zdarzeń to naturalny przebieg choroby na którą cierpi pacjent. Czego spodziewać się jeśli do NZK dochodzi u dziewięćdziesięciolatki z ciężka niewydolnością serca i zapaleniem płuc? Albo NZK w przebiegu zatorowości płucnej u pacjenta lat 75 z zaawansowaną chorobą Alzheimera (który od wielu lat leży bez żadnego kontaktu)?

    W takich przypadkach podejmowanie czynności resuscytacyjnych nie tylko nie przyniesie żadnych korzyści pacjentowi, ale też może zostać uznane za uporczywą terapię. Niestety w Polsce nie ma żadnych przepisów chroniących lekarzy przed odpowiedzialnością za nie wdrożenie czynności resuscytacyjnych u wyżej wymienionych chorych. Co więcej, nie ma żadnych norm dotyczących woli pacjenta odnośnie uporczywej terapii (w krajach zachodnich funkcjonujących jako formularze DNR - "do not resuscitate" lub "testament życia"). W wielu przypadkach podejmowana jest tak zwana "resuscytacja dla prokuratora", czyli czynności, których celem jest nie przywrócenie czynności serca, lecz stworzenie wrażenia, że "zrobiło się wszystko". Najczęściej nie odbywa się zgodnie z ogólnie przyjętymi standardami, a jedynie dla pozorowania wykonania pewnych czynności. Personel w niej uczestniczący najczęściej ma tego pełną świadomość.

    W efekcie wielu śmiertelnie chorych ludzi, których stan nie rokuje poprawy jest resuscytowanych na macierzystych oddziałach i kwalifikowanych do leczenia w Oddziałach Intensywnej Terapii. Do OIT przyjmowani są nawet pacjenci w rozsianą choroba nowotworową. Zajmują oni miejsca dla chorych, którym intensywna terapia naprawdę może pomóc.

    Z moich doświadczeń wynika, że sprawnie prowadzone czynności resuscytacyjne są w stanie przywrócić pracę serca w większości przypadków zatrzymania krążenia. Tylko co z tego, skoro nie przekłada się to na późniejsze przeżycie i wyjście ze szpitala.

    Z danych z mojego szpitala wynika, że w ciągu ostatniego roku zmarło w nim około 1200 pacjentów. 750 z nich było resuscytowanych (niektórzy więcej niż raz). W 103 przypadkach resuscytacja na oddziale macierzystym zakończyła się przywróceniem czynności serca. Większość skutecznie zresuscytowanych pacjentów była następnie leczona w Oddziale Intensywnej Terapii. Tymczasem tylko 8 z tych osób przeżyło więcej jak miesiąc po NZK (pozostali zmarli w OIT). 5 osób przeżyło dłużej niż 3 miesiące. 3 osoby zostały wypisane ze szpitala. Tylko jedna osoba nie miała żadnych ubytków neurologicznych. Powyższa statystyka nie obejmuje pacjentów z pozaszpitalnym zatrzymaniem krążenia, którzy byli przywiezieni do naszego szpitala.

    To pokazuje rozbieżność pomiędzy propagandą "Wytycznych resuscytacji" a rzeczywistością. Moim zdaniem powinno się przede wszystkim diagnozować i skutecznie leczyć pacjentów, tak, aby zapobiegać wystąpieniu zatrzymania krążenia. Jeśli już takowe wystąpi podczas pobytu pacjenta w szpitalu to najczęściej jest wyrazem tak dużego zaburzenia homeostazy, że nawet intensywna terapia nie jest w stanie pomóc i chory mimo wszystko umrze.




    Opinie użytkowników

    Rekomendowane komentarze

    Brak komentarzy do wyświetlenia



    Join the conversation

    You can post now and register later. If you have an account, sign in now to post with your account.

    Gość
    Dodaj komentarz...

    ×   Wklejono zawartość z formatowaniem.   Usuń formatowanie

      Dozwolonych jest tylko 75 emoji.

    ×   Odnośnik został automatycznie osadzony.   Przywróć wyświetlanie jako odnośnik

    ×   Przywrócono poprzednią zawartość.   Wyczyść edytor

    ×   Nie możesz bezpośrednio wkleić grafiki. Dodaj lub załącz grafiki z adresu URL.


×
×
  • Dodaj nową pozycję...

Powiadomienie o plikach cookie

By using this site, you agree to our Warunki użytkowania.